К юбилею поэта
Адам Міцкевіч пра Беларусь і беларускую мову:
Вялікую прастору... займае краіна паміж Дняпром, Чорным морам, Бугам і Нёманам. Яна даўно згубіла агульную назву, бо розныя
пакаленні, якія жылі тут, не прызнаюць ужо імя славян за сваё родавае... Нарманы і ляхі прыходзілі сюды са сваёй уладай, і схіляліся яны то пад скіпетрам рускіх князёў, то пад уладай Польшчы. З
той пары, калі іх заваяваў дом Рурыка, яны былі ў складзе рускіх земляў... Тут сутыкалася каталіцкая рэлігія з усходняй царквой, шляхецкая Рэч Паспалітая з сістэмай
самаўладства...
* * *
... З усіх славянскіх народаў русіны, гэта значыць сяляне Пінскай, часткова Менскай і Гарадзенскай губерняў, захавалі найбольшую колькасць агульнаславянскіх рысаў. У
іх казках і песнях ёсць усё. Пісьмовых помнікаў у іх мала, толькі «Літоўскі Статут» напісаны іхняй мовай, сама гарманічнай і з усіх славянскіх моваў найменш змененай. Усю сваю гісторыю на зямлі
яны прайшлі ў страшэннай галечы і прыгнёце.
* * *
Мова поўдня Расеі - маларуская, на якой гаворыць амаль дзесяць мільёнаў чалавек, бясспрэчна, сама музычная, сама паэтычная і звонкая, але яна ніколі не была настолькі развітой, каб стаць мовай літаратурнай. На беларускай мове, якую называюць русінскай альбо літоўска-русінскай, таксама размаўляе каля дзесяці мільёнаў чалавек; гэта сама багатая і сама чыстая гаворка, яна ўзнікла даўно і выдатна распрацавана. У перыяд незалежнасці Літвы вялікія князі карысталіся ёю для сваёй дыпламатычнай перапіскі. Мова велікаросаў, на якой гаворыць амаль гэтулькі ж чалавек (трэба выключыць адсюль фінска-маскоўскі дыялект, які моцна ад яе адрозніваецца), вылучаецца багаццем і чысцінёй, але ў ёй няма ні цудоўнай прастаты беларускай мовы, ні гарманічнасці і музычнасці маларускай...
